Сана тазалығы

Cебебі бұл ұшақтардың қайғылы жағдайға ұшырауының арасын не бары 1–2 күн ғана жалғайды. Ал, статистикаға көз жүгіртсек, ірі ұшақ апаттарының жиілігі мұндай аз уақыт ішінде қайталанбаған.
 

Психоаналитик З.Фрейдке сүйенсек, бейсанаға ақпараттың орнығуы индивидтің санасында ешқашан болмаған мазмұнның өмірінде қайталануына әкеледі. Ал енді бұл тұжырымды тарқатып көрелік...

Ақтаудағы ұшақ апатынан кейін ұшақ апаттарының көбейіп кететіні белгілі еді. Себебі Ақтаудағы ұшақ апаты туралы ақпарат әуелі кеңістікке таралды. Ол туралы тек Қазақстан азаматтары ғана емес, әлем құлақтанды. Ал бұл жантүршігерлік жағдай көпшілікті үрей құшағында ұстауға тырысты. Адамды өзі емес, үрейі биледі. Осылайша, ұшақ апаты туралы ақпарат адамның бейсанасына орнықты. Енді кей адамдар осындай ұшақ апаттарын өзі қаламаса да, санасынан тыс іздеп тұрады. Ал кей жандардың жүрек түкпірінде «мен ұшаққа отырсам, өліп кетуім ықтимал ғой» деген қорқыныш сөйлеуі бек мүмкін. Мұны ақпараттың күші деу керек шығар, бәлкім...

Ал енді «З.Фрейд айтқан бейсаналылықтың ұшақ апатына қандай қатысы бар? Сана мен бейсананың айырмашылығы қандай? Ақпараттың кеңістікке таралуы қандай оқиғаға душар қылуы мүмкін?» деген сауалдарға жауап іздеп көрелік.
Адам психикасының күрделілігі 2 ғасыр бұрын зерттеле бастады. Лейбництің айтуынша, Құдай ғана мына әлемді жарқыраған санамен қабылдайды. Ал ет пен сүйектен жаралған адамда сана мен санадан ығыстырылған әрекеттер болуы жаратылысынан. Ол дегеніміз адамдарда болатын ұйықтап жатып сөйлеу, жүру, гипноздалу, түс көру секілді сәттер бейсаналыққа тән. М

Мәселен, қазақтың бард әншісі Табылды Досымов:
Атыңды сенің айтамын ән қылып неге,
«Қозым-ау» деші күлімдеп Баяндай маған.
Тірлікті мынау, жаным-ай, мәңгілік деме,
Ұйықтап кетсем бір күні, оянбай қалам..., – деп жырлады.
Расында, Досымов көз шырымын алып жатқан жерінен мәңгілік мекенге аттанды. 
Мұқағали: 
Ұйықтап кетсем болғаны төсегімде,
Қырықтың бесеуінде… – дейді. 
Ақын 45 жасында қайтыс болатынын саналы түрде білмесе де, бейсаналы тұрғыда сезген.

Салдарынан ақынның қаламы ақынның ырқынан тыс өлеңді тудырды. Сондықтан болар, қарапайым ғана көппен қатар ғұмыр сүріп жүрген ақын мен жазушы шығарманы дүниеге әкелгенде өмірде бәрін көріп-білген адамдай жазады. Яғни бейсана дегеніміз – келіп түсетін ақпаратты сақтауға және талдауға, шартсыз рефлекстерге жауап беретін адам психикасының аймағы. Бірақ ең қауіптісі де сол бейсанаға қонған ақпарат, ой заттанады. Жер бетіне соғыс, түрлі климаттық апаттар ғана емес, адамның жарымжан, қисық ойлайтын санасы да үлкен қауіп төндіруі мүмкін. Біреулер кейде «ниет түзу болса, бәрі болады» деп жатады. Ал ниет – адам ойының жемісі.

Профессор Әбдімәлік Әшіровтің тұжырымына сүйенсек, ой торсионды толқынның табиғатына тең. Яғни торсионның жылдамдығы 10-ның 9 дәрежесі дейтін болсақ, С – әп-сәтте 300 мың километрді бейнелейтін жарық жылдамдығы деген сөз. Демек, ой ғарышқа 1 секундта жетеді. Бұл – ойдың заттанатынын дәлелдейтін формула. Осы секілді адамның санасында үйлесім, мейірімділік, денсаулық тұнып тұрса, ғажайыптар орындалады. Тіпті кейде бала кезімізде аспанға қарап, жұлдыз санап жатып, «шіркін-ай...» деп армандаған ойларымыздың есейгенде орындалғанын түсініп, қайран қалып жатамыз... Неге бала кездегі айрықша армандар ғайыптан шындыққа айналды? Себеп біреу – баланың саф, мөлдір санасы ойдың заттанатынының дәлелі.

Ал ересек кездегі сан алуан ақпаратқа толы сананың қалауы орындалуы қиын. ХХІ ғасырдың толассыз ақпараттық ағынында сүзгі жасау, сана тазалығын сақтап қалу ең ауыр іс. Қажетсіз ақпаратпен кеңістікті толтыру, иллюзияға толы «visual» өмір, жарқын өмір көріністерінің мифтер мен ертегілердің орнын басуы т.с.с. құбылыстар кейде бізді орны толмас өкініштерге, адасушылыққа ұрындырады. Яғни ұшақ апаты туралы ақпараттың жиілеуін бейсанаға орнықтыру – жақсылыққа әкелмеуі мүмкін. Бірақ ойымыз­ды өзіміз басқаратынымызды да ұмытпаған жөн.

Ми неғұрлым сау болса, адам соғұрлым бақытты, бай, дана және физикалық тұрғыдан күшті болады. Өйткені әр сөзде жасырын энергия, код, ақпараттық құдірет күш бар. Біреу жат тілде бір сөз айтса, біз оны түсінбесек те, бейсана деңгейінде әсерін сезінеміз.Өйткені әр сөздің дыбысталуы – сол сөздің тәні, мағынасы – оның жаны іспеттес. 

Бірақ соңғы ғылыми жаңалықтар адам ойының ғана емес, жанының қалауы да заттанатынын дәлелдеп жатыр. Ол туралы кейінірек айтармыз...

Нейрохимия мен нейробиология саласының профессоры Джо Диспенза: «Кейбір адам өзіне ұнайтын нәрселер туралы емес, өзіне ұнамайтын нәрселер туралы көбірек ойлап, айтқанды жақсы көреді», – дейді. Яғни ғалым «Адам неге назарын аударса, сол нәрсе көбейеді» дегенге келтіріп тұр. Бұрындары жаман оқиға болса, «жамандық балалап кетеді» деп сыбырлап айтатын ата-әжелеріміз неткен дана болған... Ойымыз сөзімізге, сөзіміз мінезімізге, мінезіміз тағдырымызға айналатынын ұмытпай, санамызды сәбидей таза ұстайық.

Ақгүл Айдарбекқызы